Τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ) που αφορούν τον αστικό χώρο και τα Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) που αφορούν το μη αστικό χώρο αποτελούν τα εργαλεία του χωρικού σχεδιασµού.
Το Γ.Π.Σ. αποτελεί τη γενική πρόταση πολεοδομικής οργάνωσης των πολεοδομικών ενοτήτων, η οποία διατυπώνεται μετά από εκτίμηση των οικιστικών αναγκών και των προβλεπομένων επιπτώσεων των πολεοδομικών ρυθμίσεων στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον και τους γενικότερους αναπτυξιακούς στόχους της περιοχής (Σ.τ.Ε. 2582/2016 σκ. 4). Βασικό δε στοιχείο του Γ.Π.Σ. αποτελεί ο καθορισμός χρήσεων γης, από τον οποίο και εξαρτάται, κατά μεγάλο ποσοστό, η πολεοδομική οργάνωση και εξέλιξη της περιοχής, στην οποία αφορά. Ο καθορισμός των χρήσεων γης, κατά τις διατάξεις αυτές, δεν χρειάζεται περαιτέρω εξειδίκευση και, συνεπώς, είναι δεσμευτικός, πρώτον, ως προς την έκταση στην οποία αφορά η χρήση γενικής πολεοδομικής λειτουργίας, δεύτερον, ως προς τη δέσμη των ειδικών πολεοδομικών λειτουργιών της χρήσης αυτής και, τρίτον, ως προς τον χρόνο εφαρμογής του, ο οποίος συμπίπτει με την έναρξη ισχύος της εγκριτικής του Γ.Π.Σ. υπουργικής απόφασης. Η δεσμευτικότητα, εξάλλου, αυτή δεν αναιρείται από τη δυνατότητα που παρέχει ο νόμος να υποβληθούν, κατά τη διαδικασία έγκρισης της πολεοδομικής μελέτης, και να γίνουν δεκτές ενστάσεις με περιεχόμενο αντίθετο προς το Γ.Π.Σ., αφού, στην περίπτωση αυτή, απαιτείται προηγούμενη τροποποίηση του Γ.Π.Σ. Κατ’ αρχήν δε, το Γ.Π.Σ. περιέχει γενικούς ορισμούς και κατευθύνσεις, που συνιστούν στρατηγικό σχεδιασμό με μακροπρόθεσμες εκτιμήσεις και ρυθμίσεις, ωστόσο, επιτρέπεται, κατ’ εξαίρεση, να θεσπίζονται με αυτό και ειδικότερες πολεοδομικές ρυθμίσεις, οι οποίες συνιστούν βασικές επιλογές και αναγκαία στοιχεία της εισαγόμενης με το σχέδιο πρότασης πολεοδομικής οργάνωσης, αναπόσπαστα συνδεδεμένα με αυτήν. Στην περίπτωση, όμως, που το Γ.Π.Σ., σύμφωνα με τη διατύπωσή του και το όλο περιεχόμενό του, περιέχει σαφείς κατευθύνσεις ή συγκεκριμένες δεσμεύσεις ως προς τις χρήσεις γης για ορισμένα ακίνητα, οι οποίες δεν απαιτούν εξειδίκευση στο επόμενο στάδιο του πολεοδομικού σχεδιασμού, τότε τα ακίνητα αυτά απαγορεύεται, ήδη από την έγκριση του Γ.Π.Σ., να διατεθούν για άλλη χρήση.
